الرواشح السماویه (کتاب)

یکی از نوشته های میرداماد که در زمینه علوم نقلی به رشته تحریر درآمده، کتاب «الرواشح السماویه فی شرح الاحادیث الامامیه» است که یک دوره مباحث حدیث شناسی در آن مطرح شده است.

بخشهای کتاب

کتاب الرواشح با شرحی بر مقدمه مرحوم شیخ کلینی که در سرآغاز کافی آمده است، شروع می شود و سپس به رواشح سی و نه گانه پرداخته می شود.

1. راشحه اول: در این راشحه، اقسام اولیه حدیث (حدیث صحیح، قوی، موثق، حسن و ضعیف) بیان شده و اصطلاحاتی مانند سند، اسناد، حدیث متواتر و واحد، توضیح داده شده است.
2. راشحه دوم: بیان دیدگاه های علمای اهل سنت، نظیر ابن صلاح، ابن جماعه و طیبی در باره تعریف حدیث صحیح و نقد و بررسی این دیدگاه ها.
3. راشحه سوم: بیان طبقات سه گانه اصحاب اجماع و اشاره به برتری و فضیلت هر طبقه بر طبقه بعد از آن.
4. راشحه چهارم: بحث درباره ابراهیم بن هاشم و بیان نظرات اصحاب در مورد حسن بودن یا نبودن احادیث وی و نظر مؤلف، مبنی بر صحیح بودن این احادیث.
5. راشحه پنجم: در این راشحه از اختلاف در حسن بودن احادیث عبدالعظیم حسنی، سخن به میان رفته است و منشا اختلاف، عدم وجود نص بر وثاقت او ذکر شده است.
6. راشحه ششم: ابواسحاق، ثعلبه بن میمون کیست؟ مؤلف محترم با جستجو در کتابهای مختلف اصحاب، ثابت می کند که احادیث وی صحیح هستند.
7. راشحه هفتم: به بحث در باره شخصیت عبدالله بن بکیر می پردازد.
8. راشحه هشتم: در این راشحه در باره ابوعیسی محمد بن هارون الوراق، بحث شده.
9. راشحه نهم: پیرامون اسماعیل بن ابی زیاده سکونی است.
10. راشحه دهم: در این راشحه، بحث از جرح و تعدیل است.
11. راشحه یازدهم: مؤلف محترم، در ادامه مباحث قبلی، این سوال را مطرح می کند که آیا حکمهای علامه حلی، محقق و شهید، در کتاب های استدلالی، مبنی بر صحت حدیث، در حکم تزکیه و تعدیل است؟
12. راشحه دوازدهم: در راشحه دوازدهم در باره الفاظ جرح و تعدیل، نظیر خیر، فاضل،خاص، ممدوح، زاهد، ضعیف، کذاب، وضاع، کذوب و بحث می شود.
13. راشحه سیزدهم: بحث در باره مجهول است چه مجهول اصطلاحی (کسی که رجالی ها به مجهول بودن او تصریح کرده اند، نظیر اسماعیل بن قتیبه) و چه مجهول لغوی (کسی که اصلا اسمش در کتب رجال نیامده است).
14. راشحه چهاردهم: در این راشحه، بحث در باره اصحاب روایت و اصحاب ملاقات است. برخی از اصحاب، امامی را ملاقات کرده اند ولی روایتی از آن امام نقل نمی کنند.
15. راشحه پانزدهم: بحث در باره صفوان بن یحیی است.
16. راشحه شانزدهم: بحث این راشحه، در باره مراسیل ابن ابی عمیر است.
17. راشحه هفدهم: آداب نجاشی را در نقل، بیان می کند.
18. راشحه هیجدهم: پیرامون جمله ای از حمدان بن احمد بحث می کند.
19. راشحه نوزدهم: بحث در باره محمد بن اسماعیل است که از فضل بن شاذان روایت کرده است.
20. راشحه بیستم: بحث از تفاوت مَشیَخه و مَشِیخه و شَیخه و شِیخه و شِیخان و شَیخان می باشد.
21. راشحه بیست و یکم: در این راشحه، سخن در باره محمد بن احمد علوی است.
22. راشحه بیست و سوم: بحث در باره حسین بن علی بن سفیان بن خالد بن سفیان (معروف به ابو عبد الله البزوفری) است.
23. راشحه بیست و چهارم: در این راشحه، واژه های سعی، غی و رشد معنا می شود.
24. راشحه بیست و پنجم: تحقیق در باره سوید بن قیس و ذوالیدین و ذوالثدیه می باشد.
25. راشحه بیست و ششم: بحث در باره ابن سنان است که بین ابو عبدالله محمد بن خالدبرقی و اسماعیل بن جابر واقع شده است.
26. راشحه بیست و هفتم: بحث در ضابطه های نسبت و موارد اختلاف آنهاست، نظیر همدانی و همدانی، قاسانی و قاشانی، عمانی و عمانی و...
27. راشحه بیست و هشتم: بحث در گفته های متعدد محدثان در نقل روایت است که گاهی صیغه مجهول ذکر می کنند و گاهی معلوم.
28. راشحه بیست و نهم: بحث این راشحه، در باره اصول اربعمائه است که گفته شده آنها را چهار صد نفر از شاگردان امام صادق علیه السلام نوشته اند.
29. راشحه سی ام: بحث در تفاوت بین تخریج و تخرج در اصطلاح علم رجال، فقه، اصول و حدیث است.
30. راشحه سی و یکم: ذکر دیدگاه های مختلف در باره تعدد افراد در جرح و تعدیل وشهادت، موضوع این راشحه است. آیا تعدد شرط است یا شرط نیست یا در برخی شرط است و در برخی شرط نیست؟
31. راشحه سی و دوم: در این بخش، بحث در باره تعارض جرح و تعدیل است که در صورت تعارض، کدام یک متقدم است؟
32. راشحه سی و سوم: بحث از این است که اگر فردی توثیق شد و این فرد از کسی روایت کرد، آیا بدون اینکه تصریح به وثاقت فرد دوم شود، فرد دوم هم ثقه است یا نه؟
33. راشحه سی و چهارم: این راشحه، ادامه بحث قبلی می باشد که: اگر کسی ثقه است ومعمولا هم از ثقه نقل می کند، در عین حال اگر از ضعیفی نقل کرد، این قابل قبول نمی باشد.
34. راشحه سی و پنجم: بحث در این راشحه در باره تعیین ابن غضائری است. ابن غضائری یی که علامه و ابن داوود در دو بخش جرح و تعدیل از او نقل می کنند، غیر از ابن غضائری یی است که استاد شیخ طوسی و نجاشی و دیگران بوده است.
35. راشحه سی و ششم: بحث در اقسام پنج گانه حدیث است که آیا در ترجیح در طول یکدیگر قرار دارند یا بعضی هم رتبه با بعضی دیگر هستند؟
36. راشحه سی و هفتم: در ادامه راشحه سی و ششم، بحث در باره اقسام فرعی حدیث می باشد که مندرج در تحت همان اقسام پنج گانه اند.
37. راشحه سی و هشتم: بحث این راشحه در تفاوت بین حدیث قدسی، قرآن و احادیث نبوی است.
38. راشحه سی و نهم: بحث در باره اقسام حکم عقل است که یا به مباحث اعتقادی مربوط می شود یا احکام شرعی. احکام شرعی هم اعم از حکم وضعی و حکم تکلیفی است.

همچنین مباحثی در مورد احادیث مُحَرَف، مُصَحَف و موضوع در این کتاب بیان شده است.

پانویس

منبع

نگاهی به الرواشح السماویه میر داماد (م 1041ق)، فصلنامه علوم حدیث، شماره 10 , قاسم جوادی.

متن کتاب

الرواشح السماوية